مد پایدار واژه ای نام آشنا در حوزه فشن مدرن است. رفتار فرهنگی تند و تیزی در این حوزه، که در مقیاس های بسیار بزرگ، راجع به آن سو برداشت شده و میشود. مد پایدار ( یا به گفته برخی دیگر مدِ دوستدار محیط زیست) مفهومی است که محصول، فرآیند تولید آن، تمامی فعالیت های پس از فروش و حاشیه ای آن و همچنین افراد مشغول دراین اکوسیستم را در برمیگیرد. هدف اصلی این جریان اجتماعی-اقتصادی علاوه بر تمرکز جدی بر روی تولید کمتر کربن، شاملِ حالِ عدالت خواهی و برابری برای کارگران و دست اندرکاران حوزه پوشاک و حمایت از حقوق حیوانات نیز میشود. البته این مفهوم گیرا و مترقی هم درست مثل بسیاری از مفاهیم هم‌طیفِ خود، ابزار تبلیغات بسیاری از برندها و کمپانی های بزرگ و کوچک شده است که اگر مجالی بود در پرونده های بعدی بیشتر به آن خواهیم پرداخت. مد پایدار فقط به بخش خرید کردن از کانسپت استورهای sustainable و یا استفاده از الیاف طبیعی تولیدی از موز و بامبو مربوط نمیشود. ( که برخلاف تصورعموم برای محیط زیست بسیار مضرتر از کشت پنبه یا الیاف مصنوعی هستند) بلکه در زیر پوسته‌ی سطحی رسانه های اجتماعی، معانی عمیق تر، انسانی تر و اخلاقی تری را دنبال میکند. در مطلب پیش‌رو سعی بر آن است تا با معرفی کردن چهار ستون اصلی مد پایدار، مخاطب را بیشتر با این مقوله فرهنگی آشنا کنیم.
چهار ستون/سوال اصلی مد پایدار
مد پایدار یکی از مفاهیم به ظاهر شعاری است که برخلاف تصور اکثریت افراد جامعه، قابلیت عملی شدن بسیاری دارد. عمده‌ی مردم تصور میکنند این نوع از سبکِ زندگی مختص به جوامع غربی، هیپی و هیپسترهای هزاره جدید یا اشخاص بسیار متمول است. اما در این باره میتوان با قاطعیت گفت که مد پایدار بیش از هر چیزی به عادات مصرف و خرید یک شخص مرتبط است و نه تنها در حوزه پوشاک، بلکه قابل انطباق به همه جوانب زندگی یک انسان دوستدار طبیعت است.
به طور کلی هر فرد میتواند با پاسخ دادن به این چهار سوال، به طور حدودی نتیجه بگیرد که آیا مفهوم sustainability در سبک زندگی وی حضور دارد یا خیر.
- چطور لباس خود را تهیه میکنم؟
- فرآیند تولید این لباس چگونه بوده است؟
- کیفیت محصول نهایی چطور است؟
- آیا واقعا به این کالا نیاز دارم؟ (آیا واقعا عادات خرید و مصرف من صحیح هستند؟)
بدیهیست که با جابجا کردن واژه لباس با هر کالای دیگری، میتوانید بخش های دیگرِ فرهنگ خرید و مصرف خود را با این جریان همسو کنید. هر یک ازسوالات دربرگیرنده موضوعاتی میشوند که شاید نیاز به توضیح بیشتری برای افراد ناآشنا با مد پایدار داشته باشند که آنها را دقیق تر بررسی خواهیم کرد.
سوال اول: چطور محصول را تهیه میکنم؟
شاید جواب به این سوال در نگاه اول بسیار آسان به نظر برسد: “خوب معلوم است. از مغازه لباس فروشی.” ولی دنیای مد پایدار برای رفع این نیاز، پیشنهادهای بیشتری را در مقابل شما قرار میدهد. در دنیای دوستداران محیط زیست، خریدن لباس های دست دوم بسیار مرسوم است. اگر برای یک مهمانی یا عروسی قصد خریدن لباسی بخصوص را دارید که فقط یک بار قصد خریدن آن را دارید، بهتر است آن را اجاره کنید. تاخت زدن یک لباس با لباس دیگر بین دوستان و یا حتی قرض گرفتن لباسی که یک بار خواهید پوشید، شیوه‌های مفرح و جذاب دیگری هستند که شاید برای همه جوابگو نباشد اما در مد پایدار پیشنهاد میشوند. ریتیل ها و برندهای فست فشن خیلی قابل اعتماد نیستند. چرا که اغلب از پارچه های آلاینده محیط زیست و فرآیند خط تولید بسیار پرمصرف استفاده میکنند و تا جای ممکن در این زمینه توصیه میشود تا از فروشگاه هایی که تضمین پایدار بودن یک کالا را میدهند، خرید کنید. به تازگی پدیده بومی سازی شدن خرید (localization) هم بسیارمحبوب تر شده است. در دید افراد کنش گرِ این جریان، اگر از برندی محلی خرید کنید بیشتر به کره زمین کمک کرده اید، چرا که سوخت کمتری برای حمل و نقل استفاده شده و از فرهنگ محل زندگی خودتان هم حمایت کرده اید.
سوال دوم: فرآیند تولید این لباس چگونه بوده است؟
پروسه تولید یک لباس پیچیدگی های خاص خود را دارد. این فرآیند با کشت گیاه یا استخراج مواد پتروشیمی که از آن الیاف مورد نظر ساخته میشود شروع شده، تا طراحی، برش و دوخت و سپس تبلیغات و بخش فروش آن ادامه دارد. زحمت تولید بر دوش لشگری از کشاورزان، صنعتگران، دوزندگان و دست اندرکاران حوزه پوشاک است. در مد پایدار جنس پارچه و الیاف لباس به همان اندازه مهم است که پرداخت حقوق مناسب و فراهم کردن شرایط کار مطلوب برای کارگران یک برند حیاتی است. با مطالعه تگ دوخته شده داخل لباس میتوان فهمید چه میزان از مواد آلاینده و پلاستیک در نساجی پارچه استفاده شده است و با یک تحقیق کوچک در حد سرچ گوگل، اطلاعاتی درباره کارگاه ها و کارکنان یک برند به دست می آید. تحریم کردن برندهایی که از کودکان کار استفاده میکنند یا با کارگران و کارمندان خود بد رفتاری میکنند در پایداری، رویدادی مرسوم است. رعایت حقوق حیوانات هم سوال اخلاقی دیگری است که در مد پایدار یک ارزش بالفعل است. لباس هایی که در آنها از پوست و خز حیوانات استفاده شده ممنوع هستند و نباید هیچ حیوانی در پروسه تولید محصول آزار ببینند. نکات موشکافانه تری هم وجود دارند که بعضی از علاقه مندان به این حوزه از آنها غافل نمیشوند. برای پرداختن به این دست از مساِئل احتمالا به تجربه و دانش بیشتری در حوزه نساجی نیازاست. برای بعضی از دوستداران مد پایدار میزان هدر رفتن مواد اولیه در هنگام تولید، میزان آب مصرفی برای هر متر پارچه و بازگشت دیر لباس به چرخه طبیعت به صورت پسماند هم دغدغه هایی جدی هستند.
سوال سوم: کیفیت محصول نهایی چطور است؟
تقریبا کسی وجود ندارد که جنس کالایی که قصد مصرف آن را دارد برایش مهم نباشد. کیفیت بالای پارچه، دوام پارچه و دوخت تمیز آن برای اکثر مشتری ها در صدر اولویت های خرید است. مد پایدار هم به این المان ها ارزش داده و آنها را به مرحله‌ای دیگر می‌برد. دوستداران مد پایدارِ واقعی علاقه مند به خرید طیفی از پوشاک و محصولات زینتی هستند که تولیدکنندگانِ آن تضمین کنند تا سالها قابل استفاده بوده و به این زودی ها خراب نمیشوند. هرچقدر کمتر بخرید و بیشتر از داشته هایتان مصرف کنید، کمتر تولید شده و فشاری هرچند کوچک، از شانه محیط زیست برداشته شده است.
سوال چهارم: آیا واقعا به این کالا نیاز دارم؟
همه ما در کمدِ خانه چند قطعه لباس داریم که نه هیچ وقت از آنها استفاده کرده ایم و نه اینطور به نظر میرسد که روزی سراغشان برویم. Sustainability و فرهنگ آن، دیدگاهی منفی نسبت به این نوع از مصرف گراییِ همه گیر دارند. اگر به کالایی نیاز ندارید ولو اینکه بسیار ارزان یا زیبا باشد، مناسب شما نیست. لباسهایی که بیشتر بر موج ترند سوار بوده و در مدت کوتاهی از مد خواهند افتاد هم در این لیست قرار دارند. مد پایدار به جای خریدن این کالاهای جدید و بی مصرف، توصیه میکند تا با راهکارهای ساده لباسهای قدیمی را به سبک خودتان شخصی سازی کنید و یکی دیگر از جذاب ترین مفاهیم فشن مدرن یعنی Personalization را هم تجربه کنید که در ادا قابلیت مشاوره استایل شخصی وجود دارد که این امکان را به شما میدهد تا به استایل های متفاوتی با لباس های کمتر برسید. مبحثی که به نوعی تکمیل کننده پایداری و انشعابات آن است.
شاید آنقدر هم سخت نباشد
مد پایدار با وجود عمر کوتاهش، تاثیرات خود را در دنیای نوین انسانها به جای گذاشته است. هرروز تعداد افرادی که به این جریان میپیوندد، بیشتر و بیشتر شده، موج فراگیر آن به سبک زندگی افراد بیشتری وارد میشود. گویا یک اصطلاح و تعریف ساده را کنار زده و یک خرده فرهنگ از افراد دغدغه مند را شکل میدهد. خرده فرهنگی که حامی محیط زیست ، انسان ها ( چه به عنوان مصرف کننده و چه تولیدکننده) و مادرِ زمین است و در آخر ما را با سوال پنجمی روبرو میکند: “آیا حاضر هستیم برای آینده زمین و حیاتی که روی آن شکل گرفته تغییری کوچک در زندگی شخصی خودمان ایجاد کنیم؟”
سخن پایانی
در این مسیر باید هم تولید کنندگان و هم مصرف کنندگان دست به دست هم بدهند تا بتوانند این موج را حفظ کنند و محیط زیست را از آسیب های احتمالی حفظ کنند. یکی از کارهایی که در برند ادا برای کمک به مد پایدار صورت گرفته است شخصی دوزی لباس است که شما میتوانید با استفاده از این قابلیت لباسی مناسب سلیقه خودتان را بخرید و دیرتر از استفاده کردن از آن دست بکشید.
برند ادا در ویژگی های خود این قابلیت را میبیند که به روش های مختلف از آسیب رسیدن به محیط زیست جلوگیری میکند. با استفاده از قابلیت های مختلفش، نوع پارچه و تعداد تولید لباس این کار را انجام میدهد.
